🏗️ Class và Object - Lập Trình Hướng Đối Tượng Siêu Dễ
Mục tiêu: Hiểu và sử dụng Class & Object để lập trình như một kiến trúc sư code! 🎯
🤔 Class và Object Là Gì? (Giải Thích Siêu Dễ)
🏠 Hãy Tưởng Tượng...
Class giống như bản thiết kế ngôi nhà:
- 📋 Có sẵn kế hoạch: 3 phòng ngủ, 2 phòng tắm, 1 bếp
- 🎨 Mô tả màu sơn, kiểu cửa, loại gạch
- ⚡ Quy định cách lắp điện, nước
Object giống như ngôi nhà thật được xây:
- 🏡 Nhà của gia đình An ở số 123 đường ABC
- 🏡 Nhà của gia đình Bình ở số 456 đường XYZ
- 🏡 Mỗi nhà có địa chỉ khác nhau nhưng cùng thiết kế
👤 Ví Dụ Đầu Tiên: Class Học Sinh
class Student:
"""Class mô tả một học sinh"""
def __init__(self, full_name, age, class_name):
"""Hàm khởi tạo - giống như lấy thông tin khi nhập học"""
self.full_name = full_name # Thuộc tính: Họ tên
self.age = age # Thuộc tính: Tuổi
self.class_name = class_name # Thuộc tính: Lớp
self.scores = [] # Thuộc tính: Danh sách điểm
def introduce(self):
"""Phương thức - hành động tự giới thiệu"""
return f"Xin chào! Tôi là {self.full_name}, {self.age} tuổi, học lớp {self.class_name}"
def add_score(self, score):
"""Phương thức - thêm điểm vào danh sách"""
self.scores.append(score)
print(f"✅ Đã thêm điểm {score} cho {self.full_name}")
def calculate_average_score(self):
"""Phương thức - tính điểm trung bình"""
if len(self.scores) == 0:
return 0
return sum(self.scores) / len(self.scores)
# Tạo các object (instance) từ class
student_1 = Student("Nguyễn Văn An", 16, "10A")
student_2 = Student("Trần Thị Bình", 15, "9B")
# Sử dụng các object
print(student_1.introduce())
print(student_2.introduce())
# Thêm điểm cho học sinh
student_1.add_score(8.5)
student_1.add_score(9.0)
student_2.add_score(7.5)
# Tính điểm trung bình
print(f"Điểm TB của {student_1.full_name}: {student_1.calculate_average_score():.1f}")
print(f"Điểm TB của {student_2.full_name}: {student_2.calculate_average_score():.1f}")
🧩 Các Thành Phần Của Class
1. 🏷️ Thuộc Tính (Attributes)
Giống như thông tin cá nhân của object:
class Motorcycle:
def __init__(self, brand, color, year):
self.brand = brand # Hãng xe
self.color = color # Màu sắc
self.year = year # Năm sản xuất
self.current_speed = 0 # Tốc độ hiện tại
self.is_running = False # Trạng thái
# Tạo xe máy
an_motorcycle = Motorcycle("Honda", "Đỏ", 2023)
binh_motorcycle = Motorcycle("Yamaha", "Xanh", 2022)
# Truy cập thuộc tính
print(f"Xe của An: {an_motorcycle.brand} {an_motorcycle.color}")
print(f"Xe của Bình: {binh_motorcycle.brand} {binh_motorcycle.color}")
2. 🎬 Phương Thức (Methods)
Giống như hành động mà object có thể làm:
class Motorcycle:
def __init__(self, brand, color, year):
self.brand = brand
self.color = color
self.year = year
self.current_speed = 0
self.is_running = False
def start_engine(self):
"""Khởi động xe"""
if not self.is_running:
self.is_running = True
print(f"🏍️ {self.brand} {self.color} đã khởi động! Brmmm...")
else:
print("⚠️ Xe đang chạy rồi!")
def stop_engine(self):
"""Tắt máy xe"""
if self.is_running:
self.is_running = False
self.current_speed = 0
print(f"🛑 {self.brand} {self.color} đã tắt máy.")
else:
print("⚠️ Xe đã tắt rồi!")
def accelerate(self, speed_increase=10):
"""Tăng tốc độ"""
if self.is_running:
self.current_speed += speed_increase
print(f"🚀 Tăng tốc! Hiện tại: {self.current_speed} km/h")
else:
print("❌ Hãy khởi động xe trước!")
def decelerate(self, speed_decrease=10):
"""Giảm tốc độ"""
if self.is_running:
self.current_speed = max(0, self.current_speed - speed_decrease)
print(f"🐌 Giảm tốc! Hiện tại: {self.current_speed} km/h")
def get_info(self):
"""Hiển thị thông tin xe"""
status = "Đang chạy" if self.is_running else "Đã tắt"
return f"""
🏍️ THÔNG TIN XE:
- Hãng: {self.brand}
- Màu: {self.color}
- Năm SX: {self.year}
- Trạng thái: {status}
- Tốc độ: {self.current_speed} km/h
"""
# Test xe máy
my_motorcycle = Motorcycle("Honda Wave", "Đỏ đô", 2023)
print(my_motorcycle.get_info())
my_motorcycle.start_engine()
my_motorcycle.accelerate(20)
my_motorcycle.accelerate(15)
my_motorcycle.decelerate(5)
print(my_motorcycle.get_info())
my_motorcycle.stop_engine()
🎮 Ví Dụ Thực Tế: Game RPG Đơn Giản
import random
class Character:
"""Class mô tả nhân vật trong game"""
def __init__(self, name, hp=100, mp=50, strength=10):
self.name = name
self.max_hp = hp
self.current_hp = hp
self.max_mp = mp
self.current_mp = mp
self.strength = strength
self.experience = 0
self.level = 1
def attack(self, target):
"""Tấn công một mục tiêu"""
damage = random.randint(self.strength - 2, self.strength + 2)
target.take_damage(damage)
print(f"⚔️ {self.name} tấn công {target.name} gây {damage} sát thương!")
def take_damage(self, damage):
"""Nhận sát thương"""
self.current_hp = max(0, self.current_hp - damage)
if self.current_hp == 0:
print(f"💀 {self.name} đã bị đánh bại!")
else:
print(f"🩸 {self.name} còn {self.current_hp}/{self.max_hp} HP")
def heal(self, heal_amount=20):
"""Hồi phục HP"""
if self.current_mp >= 10:
self.current_hp = min(self.max_hp, self.current_hp + heal_amount)
self.current_mp -= 10
print(f"✨ {self.name} hồi phục {heal_amount} HP! (HP: {self.current_hp}/{self.max_hp})")
else:
print(f"❌ {self.name} không đủ MP để hồi phục!")
def level_up(self):
"""Nâng cấp nhân vật"""
self.level += 1
self.max_hp += 20
self.max_mp += 10
self.strength += 3
self.current_hp = self.max_hp
self.current_mp = self.max_mp
print(f"🎉 {self.name} lên cấp {self.level}! Tất cả chỉ số tăng!")
def display_info(self):
"""Hiển thị thông tin nhân vật"""
return f"""
🏷️ TÊN: {self.name}
⚡ CẤP ĐỘ: {self.level}
❤️ HP: {self.current_hp}/{self.max_hp}
💙 MP: {self.current_mp}/{self.max_mp}
💪 SỨC MẠNH: {self.strength}
🌟 KINH NGHIỆM: {self.experience}
"""
def is_alive(self):
"""Kiểm tra nhân vật còn sống không"""
return self.current_hp > 0
# Tạo nhân vật và quái vật
player = Character("Hiệp Sĩ Behitek", hp=120, mp=60, strength=15)
monster = Character("Goblin Xấu Xa", hp=80, mp=30, strength=8)
print("🎮 BẮT ĐẦU TRẬN CHIẾN!")
print(player.display_info())
print(monster.display_info())
# Vòng lặp chiến đấu
turn = 1
while player.is_alive() and monster.is_alive():
print(f"\n--- LƯỢT {turn} ---")
# Lượt người chơi
if random.choice([True, False, False]): # 1/3 xác suất hồi phục
player.heal()
else:
player.attack(monster)
# Lượt quái vật (nếu còn sống)
if monster.is_alive():
monster.attack(player)
turn += 1
# Kết quả trận đấu
if player.is_alive():
print(f"\n🏆 {player.name} thắng!")
player.experience += 50
if player.experience >= 100:
player.level_up()
else:
print(f"\n💀 {monster.name} thắng!")
print("\n📊 THÔNG TIN CUỐI TRẬN:")
print(player.display_info())
🏪 Ví Dụ Thực Tế: Hệ Thống Cửa Hàng
from datetime import datetime
class Product:
"""Class mô tả sản phẩm"""
def __init__(self, product_id, name, price, quantity):
self.product_id = product_id
self.name = name
self.price = price
self.quantity = quantity
self.created_date = datetime.now()
def update_quantity(self, new_quantity):
"""Cập nhật số lượng sản phẩm"""
self.quantity = new_quantity
print(f"📦 Cập nhật {self.name}: {new_quantity} sản phẩm")
def sell_product(self, sell_quantity):
"""Bán sản phẩm"""
if sell_quantity <= self.quantity:
self.quantity -= sell_quantity
total_amount = sell_quantity * self.price
print(f"💰 Bán {sell_quantity} {self.name} = {total_amount:,} VNĐ")
return total_amount
else:
print(f"❌ Không đủ hàng! Chỉ còn {self.quantity} {self.name}")
return 0
def __str__(self):
return f"{self.product_id} - {self.name}: {self.price:,}đ (SL: {self.quantity})"
class Customer:
"""Class mô tả khách hàng"""
def __init__(self, customer_id, full_name, phone_number):
self.customer_id = customer_id
self.full_name = full_name
self.phone_number = phone_number
self.purchase_history = []
self.total_spending = 0
def purchase(self, product, quantity):
"""Mua sản phẩm"""
amount_to_pay = product.sell_product(quantity)
if amount_to_pay > 0:
order = {
'product': product.name,
'quantity': quantity,
'price': product.price,
'total_amount': amount_to_pay,
'timestamp': datetime.now()
}
self.purchase_history.append(order)
self.total_spending += amount_to_pay
print(f"✅ {self.full_name} đã mua thành công!")
def view_purchase_history(self):
"""Xem lịch sử mua hàng"""
print(f"\n🛍️ LỊCH SỬ MUA HÀNG - {self.full_name}")
print("-" * 50)
for i, order in enumerate(self.purchase_history, 1):
print(f"{i}. {order['product']} x{order['quantity']} = {order['total_amount']:,}đ")
print(f" Thời gian: {order['timestamp'].strftime('%d/%m/%Y %H:%M')}")
print(f"💵 TỔNG CHI TIÊU: {self.total_spending:,} VNĐ")
class Store:
"""Class quản lý cửa hàng"""
def __init__(self, store_name):
self.store_name = store_name
self.products = {}
self.customers = {}
self.revenue = 0
def add_product(self, product):
"""Thêm sản phẩm vào cửa hàng"""
self.products[product.product_id] = product
print(f"➕ Đã thêm {product.name} vào cửa hàng")
def add_customer(self, customer):
"""Thêm khách hàng"""
self.customers[customer.customer_id] = customer
print(f"👤 Chào mừng khách hàng {customer.full_name}!")
def display_products(self):
"""Hiển thị danh sách sản phẩm"""
print(f"\n🏪 DANH SÁCH SẢN PHẨM - {self.store_name}")
print("-" * 60)
for product in self.products.values():
print(f" {product}")
def generate_revenue_report(self):
"""Báo cáo doanh thu"""
total_revenue = sum(customer.total_spending for customer in self.customers.values())
print(f"\n📊 BÁO CÁO DOANH THU - {self.store_name}")
print("-" * 50)
print(f"💰 Tổng doanh thu: {total_revenue:,} VNĐ")
print(f"👥 Số khách hàng: {len(self.customers)}")
print(f"📦 Số sản phẩm: {len(self.products)}")
# Sử dụng hệ thống cửa hàng
store = Store("Behitek Store")
# Tạo sản phẩm
laptop = Product("LAP001", "Laptop Dell", 15000000, 5)
mouse = Product("MOU001", "Chuột Gaming", 500000, 20)
keyboard = Product("KEY001", "Bàn phím cơ", 1200000, 10)
# Thêm sản phẩm vào cửa hàng
store.add_product(laptop)
store.add_product(mouse)
store.add_product(keyboard)
# Tạo khách hàng
customer_1 = Customer("CUS001", "Nguyễn Văn An", "0901234567")
customer_2 = Customer("CUS002", "Trần Thị Bình", "0987654321")
# Thêm khách hàng
store.add_customer(customer_1)
store.add_customer(customer_2)
# Hiển thị sản phẩm
store.display_products()
# Khách hàng mua hàng
customer_1.purchase(laptop, 1)
customer_1.purchase(mouse, 2)
customer_2.purchase(keyboard, 1)
customer_2.purchase(mouse, 1)
# Xem lịch sử
customer_1.view_purchase_history()
customer_2.view_purchase_history()
# Báo cáo doanh thu
store.generate_revenue_report()
🔍 Các Khái Niệm Quan Trọng
1. 🏠 __init__ Method (Constructor)
- Hàm khởi tạo chạy khi tạo object mới
- Giống như điền form thông tin khi đăng ký
2. 🔑 self Parameter
- Đại diện cho chính object đó
- Giống như từ "tôi" khi nói về bản thân
3. 🏷️ Instance Variables vs Class Variables
class Student:
# Class variable - chung cho tất cả học sinh
school_name = "THPT Behitek"
student_count = 0
def __init__(self, name):
# Instance variable - riêng cho từng học sinh
self.name = name
Student.student_count += 1
def introduce(self):
return f"Tôi là {self.name}, học tại {Student.school_name}"
# Test
an = Student("An")
binh = Student("Bình")
print(an.introduce())
print(f"Tổng số học sinh: {Student.student_count}")
💡 Mẹo Hay Ho
- Đặt tên class viết hoa -
Student, không phảistudent - Docstring cho class - Giải thích class làm gì
- Method ngắn gọn - Mỗi method làm một việc
- Thuộc tính private - Dùng
_hoặc__phía trước - Kiểm tra dữ liệu đầu vào - Validate trong
__init__
🎮 Bài Tập Thực Hành
🏆 Bài 1: Quản Lý Thư Viện
Tạo class Book và Library để:
- Quản lý danh sách sách
- Cho mượn và trả sách
- Theo dõi người mượn
🏆 Bài 2: Game Pokémon Đơn Giản
Tạo class Pokemon với:
- Thuộc tính: tên, loại, HP, kỹ năng
- Phương thức: tấn công, hồi phục, nâng cấp
🏆 Bài 3: Hệ Thống Banking
Tạo class Account với:
- Gửi tiền, rút tiền
- Chuyển khoản
- Lịch sử giao dịch
🔗 Kiến Thức Liên Quan
- Kế Thừa (Inheritance) - Tạo class con từ class cha
- Module và Package - Tổ chức class vào module
- Xử Lý Lỗi - Xử lý lỗi trong class
🎉 Chúc mừng! Bạn đã hiểu được Class và Object - nền tảng của lập trình hướng đối tượng! Giờ bạn có thể tạo ra những "blueprint" cho code của mình! 🚀