🤔 Câu Lệnh Điều Kiện - Dạy Python Đưa Ra Quyết Định
🧠 Ví Dụ Dễ Hiểu
Hãy tưởng tượng Python như một người bạn thông minh có thể tự đưa ra quyết định! Giống như bạn suy nghĩ "Nếu trời mưa thì mang ô, nếu không thì đi bộ bình thường", Python cũng có thể suy nghĩ tương tự!
🤔 Tại Sao Cần Điều Kiện?
Trong cuộc sống, chúng ta liên tục đưa ra quyết định:
- 🌧️ Nếu trời mưa → mang áo mưa
- 📚 Nếu điểm >= 8 → được khen thưởng
- 🕐 Nếu muộn hơn 7h → đi xe buýt thay vì đi bộ
- 💰 Nếu có đủ tiền → mua kẹo, nếu không → tiết kiệm
Python cũng cần khả năng này để tạo ra những chương trình thông minh và linh hoạt!
🎯 Câu Lệnh IF Cơ Bản
📌 Cú Pháp Đơn Giản
if điều_kiện:
# Làm việc gì đó nếu điều kiện đúng
print("Điều kiện đúng!")
🌟 Ví Dụ Thực Tế
# Kiểm tra tuổi để vào rạp phim
tuoi = 16
if tuoi >= 13:
print("Bạn được xem phim này!")
print("Chúc bạn xem phim vui vẻ! 🍿")
# Kiểm tra điểm số
diem_thi = 8.5
if diem_thi >= 8.0:
print("Chúc mừng! Bạn đạt loại Giỏi! 🏆")
print("Tiếp tục phát huy nhé!")
# Kiểm tra thời tiết
co_mua = True
if co_mua:
print("Hôm nay có mưa, nhớ mang ô! ☔")
print("Đi học cẩn thận nhé!")
⚠️ Lưu Ý Quan Trọng
- Dấu hai chấm (:) sau điều kiện là BẮT BUỘC
- Thụt lề (indentation) 4 khoảng trắng cho code bên trong
- Không có thụt lề = lỗi
IndentationError
!
🔄 IF-ELSE - Hai Lựa Chọn
Khi bạn muốn có 2 hành động khác nhau:
tuoi = 12
if tuoi >= 18:
print("Bạn đã trưởng thành! 🎓")
print("Có thể tự quyết định nhiều việc")
else:
print("Bạn vẫn còn trẻ! 👶")
print("Hãy tận hưởng tuổi thơ nhé!")
print("Chương trình kết thúc") # Dòng này luôn chạy
🎪 Ví Dụ: Máy Kiểm Tra Mật Khẩu
mat_khau_dung = "python123"
mat_khau_nhap = input("Nhập mật khẩu: ")
if mat_khau_nhap == mat_khau_dung:
print("✅ Đăng nhập thành công!")
print("Chào mừng bạn đến với hệ thống!")
print("Bạn có thể sử dụng tất cả tính năng.")
else:
print("❌ Mật khẩu sai!")
print("Vui lòng thử lại.")
print("Gợi ý: Mật khẩu có chứa 'python'")
🎭 ELIF - Nhiều Lựa Chọn
Khi có nhiều hơn 2 khả năng:
diem = 8.2
if diem >= 9.0:
xep_loai = "Xuất Sắc"
phan_thuong = "Học bổng 1 triệu"
elif diem >= 8.0:
xep_loai = "Giỏi"
phan_thuong = "Giấy khen"
elif diem >= 6.5:
xep_loai = "Khá"
phan_thuong = "Lời khen"
elif diem >= 5.0:
xep_loai = "Trung Bình"
phan_thuong = "Khuyến khích"
else:
xep_loai = "Yếu"
phan_thuong = "Cần cố gắng hơn"
print(f"Điểm: {diem}")
print(f"Xếp loại: {xep_loai}")
print(f"Phần thưởng: {phan_thuong}")
🎯 Điều Kiện Phức Tạp
🔗 Kết Hợp Với AND/OR
tuoi = 16
co_giay_the_thao = True
co_quan_ao_the_thao = False
# Cần CẢ HAI điều kiện
if tuoi >= 15 and co_giay_the_thao:
print("✅ Có thể tham gia đội bóng!")
# Kiểm tra thêm điều kiện con
if co_quan_ao_the_thao:
print("🎽 Đã có đồ đủ, sẵn sàng thi đấu!")
else:
print("👕 Cần mua thêm quần áo thể thao")
else:
print("❌ Chưa đủ điều kiện tham gia")
# Gợi ý cụ thể
if tuoi < 15:
print(" - Cần đợi thêm vài năm nữa")
if not co_giay_the_thao:
print(" - Cần mua giày thể thao")
🎮 Ví Dụ: Game Đoán Số
import random
# Tạo số ngẫu nhiên từ 1-10
so_may_tinh = random.randint(1, 10)
so_ban_doan = int(input("Đoán một số từ 1-10: "))
print(f"Số máy tính: {so_may_tinh}")
print(f"Số bạn đoán: {so_ban_doan}")
if so_ban_doan == so_may_tinh:
print("🎉 CHÍNH XÁC! Bạn đoán đúng rồi!")
print("Bạn thật là may mắn!")
elif abs(so_ban_doan - so_may_tinh) == 1:
print("😮 RẤT GẦN! Chỉ sai 1 số thôi!")
print("Lần sau chắc chắn đúng!")
elif abs(so_ban_doan - so_may_tinh) <= 3:
print("🤔 GẦN RỒI! Sai khoảng 2-3 số")
print("Thử lại xem!")
else:
print("😅 SAI KHÁ XA! Nhưng không sao")
print("Luyện tập thêm nhé!")
🏠 Ví Dụ Thực Tế: Hệ Thống Quản Lý Học Sinh
# 📋 Thông tin học sinh
ho_ten = "Nguyễn Văn An"
lop = "9A"
diem_toan = 8.5
diem_van = 7.0
diem_anh = 9.0
so_ngay_nghi = 2
co_vi_pham = False
# 🧮 Tính điểm trung bình
diem_tb = (diem_toan + diem_van + diem_anh) / 3
print("=== HỆ THỐNG QUẢN LÝ HỌC SINH ===")
print(f"Học sinh: {ho_ten} - Lớp {lop}")
print(f"Điểm TB: {diem_tb:.1f}")
print("-" * 40)
# 🏆 Xếp loại học lực
if diem_tb >= 8.5 and diem_toan >= 8.0 and diem_van >= 8.0 and diem_anh >= 8.0:
hoc_luc = "XUẤT SẮC"
mau_sac = "🥇"
elif diem_tb >= 8.0 and diem_toan >= 6.5 and diem_van >= 6.5 and diem_anh >= 6.5:
hoc_luc = "GIỎI"
mau_sac = "