🏷️ Enums - Hằng Số Thông Minh
Mục tiêu: Học cách sử dụng Enum để tạo ra các hằng số có ý nghĩa và an toàn! 🎯
🤔 Enum Là Gì?
Enum (Enumeration - Liệt kê) là một cách để tạo ra một tập hợp các hằng số có tên, thay vì sử dụng những con số hoặc chuỗi "ma thuật".
🎭 Ví Dụ Cuộc Sống
Thay vì viết:
# ❌ Magic numbers - khó hiểu
if user_status == 1:
print("User đang hoạt động")
elif user_status == 2:
print("User bị khóa")
elif user_status == 3:
print("User đã xóa")
Ta viết:
# ✅ Enum - rõ ràng và dễ hiểu
if user_status == UserStatus.ACTIVE:
print("User đang hoạt động")
elif user_status == UserStatus.BLOCKED:
print("User bị khóa")
elif user_status == UserStatus.DELETED:
print("User đã xóa")
🚀 Cách Sử Dụng Enum
Import và tạo Enum cơ bản
from enum import Enum
class Color(Enum):
"""Enum cho các màu sắc"""
RED = 1
GREEN = 2
BLUE = 3
YELLOW = 4
BLACK = 5
WHITE = 6
# Sử dụng Enum
print("🎨 DEMO ENUM CƠ BẢN")
print("=" * 30)
# Truy cập thành viên Enum
favorite_color = Color.BLUE
print(f"Màu yêu thích: {favorite_color}")
print(f"Tên: {favorite_color.name}")
print(f"Giá trị: {favorite_color.value}")
# Kiểm tra type
print(f"Type: {type(favorite_color)}")
print(f"Là Color enum? {isinstance(favorite_color, Color)}")
# So sánh
print(f"BLUE == BLUE: {Color.BLUE == Color.BLUE}")
print(f"BLUE == RED: {Color.BLUE == Color.RED}")
print(f"BLUE is BLUE: {Color.BLUE is Color.BLUE}")
Lặp qua Enum
print(f"\n🔄 LẶP QUA ENUM:")
print("-" * 20)
# Lặp qua tất cả thành viên
for color in Color:
print(f"🎨 {color.name}: {color.value}")
# Lấy danh sách tên và giá trị
color_names = [color.name for color in Color]
color_values = [color.value for color in Color]
print(f"\nTên các màu: {color_names}")
print(f"Giá trị các màu: {color_values}")
🎮 Ví Dụ Game: Character Classes
from enum import Enum, auto
class CharacterClass(Enum):
"""Enum cho các class nhân vật game"""
WARRIOR = auto() # auto() tự động gán giá trị
MAGE = auto()
ARCHER = auto()
HEALER = auto()
ROGUE = auto()
class Difficulty(Enum):
"""Enum cho độ khó"""
EASY = ("Dễ", 1.0, "🟢")
NORMAL = ("Bình thường", 1.5, "🟡")
HARD = ("Khó", 2.0, "🟠")
NIGHTMARE = ("Ác mộng", 3.0, "🔴")
def __init__(self, vietnamese_name, multiplier, icon):
self.vietnamese_name = vietnamese_name
self.multiplier = multiplier
self.icon = icon
class GameCharacter:
"""Class nhân vật game sử dụng Enum"""
def __init__(self, name, character_class, difficulty):
self.name = name
self.character_class = character_class
self.difficulty = difficulty
self.level = 1
self.base_stats = self._get_base_stats()
def _get_base_stats(self):
"""Lấy stats cơ bản theo class"""
base_stats = {
CharacterClass.WARRIOR: {"hp": 120, "mp": 30, "attack": 25, "defense": 20},
CharacterClass.MAGE: {"hp": 80, "mp": 100, "attack": 35, "defense": 10},
CharacterClass.ARCHER: {"hp": 95, "mp": 50, "attack": 30, "defense": 15},
CharacterClass.HEALER: {"hp": 100, "mp": 120, "attack": 18, "defense": 15},
CharacterClass.ROGUE: {"hp": 90, "mp": 60, "attack": 28, "defense": 12}
}
stats = base_stats[self.character_class].copy()
# Áp dụng multiplier từ difficulty
for stat in ['hp', 'attack']:
stats[stat] = int(stats[stat] * self.difficulty.multiplier)
return stats
def get_class_description(self):
"""Mô tả class"""
descriptions = {
CharacterClass.WARRIOR: "🛡️ Chiến binh dũng mãnh với khả năng phòng thủ cao",
CharacterClass.MAGE: "🔮 Pháp sư quyền năng với phép thuật hủy diệt",
CharacterClass.ARCHER: "🏹 Cung thủ thiện xạ với tấn công tầm xa",
CharacterClass.HEALER: "✨ Thầy thuốc với khả năng hồi phục kỳ diệu",
CharacterClass.ROGUE: "🗡️ Sát thủ nhanh nhẹn với đòn tấn công bất ngờ"
}
return descriptions[self.character_class]
def __str__(self):
return (f"{self.difficulty.icon} {self.name} - {self.character_class.name.title()} "
f"(Level {self.level}, {self.difficulty.vietnamese_name})")
def show_stats(self):
"""Hiển thị stats chi tiết"""
print(f"\n👤 {self.name}")
print(f"🎭 Class: {self.character_class.name.title()}")
print(f"⚔️ Difficulty: {self.difficulty.vietnamese_name} {self.difficulty.icon}")
print(f"📊 Stats:")
for stat_name, value in self.base_stats.items():
print(f" {stat_name.upper()}: {value}")
print(f"📝 {self.get_class_description()}")
# Demo Game Character với Enum
print(f"\n🎮 DEMO GAME CHARACTER VỚI ENUM")
print("=" * 50)
# Tạo các nhân vật khác nhau
characters = [
GameCharacter("Arthur", CharacterClass.WARRIOR, Difficulty.NORMAL),
GameCharacter("Merlin", CharacterClass.MAGE, Difficulty.HARD),
GameCharacter("Robin", CharacterClass.ARCHER, Difficulty.EASY),
GameCharacter("Gandalf", CharacterClass.HEALER, Difficulty.NIGHTMARE),
GameCharacter("Shadow", CharacterClass.ROGUE, Difficulty.HARD)
]
# Hiển thị danh sách nhân vật
print("🏆 PARTY MEMBERS:")
for char in characters:
print(f" {char}")
# Hiển thị stats chi tiết của một nhân vật
characters[0].show_stats()
📅 Enum cho Ngày Tháng
from enum import Enum
from datetime import datetime, timedelta
class DayOfWeek(Enum):
"""Enum cho các ngày trong tuần"""
MONDAY = (1, "Thứ Hai", "T2", "📅")
TUESDAY = (2, "Thứ Ba", "T3", "📅")
WEDNESDAY = (3, "Thứ Tư", "T4", "📅")
THURSDAY = (4, "Thứ Năm", "T5", "📅")
FRIDAY = (5, "Thứ Sáu", "T6", "🎉") # Friday emoji khác
SATURDAY = (6, "Thứ Bảy", "T7", "🏖️")
SUNDAY = (7, "Chủ Nhật", "CN", "😴")
def __init__(self, number, vietnamese_name, short_name, emoji):
self.number = number
self.vietnamese_name = vietnamese_name
self.short_name = short_name
self.emoji = emoji
@classmethod
def from_datetime(cls, dt):
"""Tạo DayOfWeek từ datetime"""
# datetime.weekday() trả về 0-6 (Monday=0)
# Ta cần 1-7 (Monday=1)
weekday_map = {
0: cls.MONDAY,
1: cls.TUESDAY,
2: cls.WEDNESDAY,
3: cls.THURSDAY,
4: cls.FRIDAY,
5: cls.SATURDAY,
6: cls.SUNDAY
}
return weekday_map[dt.weekday()]
def is_weekend(self):
"""Kiểm tra có phải cuối tuần không"""
return self in [DayOfWeek.SATURDAY, DayOfWeek.SUNDAY]
def is_workday(self):
"""Kiểm tra có phải ngày làm việc không"""
return not self.is_weekend()
class Month(Enum):
"""Enum cho các tháng"""
JANUARY = (1, "Tháng Một", "❄️")
FEBRUARY = (2, "Tháng Hai", "💝")
MARCH = (3, "Tháng Ba", "🌸")
APRIL = (4, "Tháng Tư", "🌷")
MAY = (5, "Tháng Năm", "🌺")
JUNE = (6, "Tháng Sáu", "☀️")
JULY = (7, "Tháng Bảy", "🏖️")
AUGUST = (8, "Tháng Tám", "🌻")
SEPTEMBER = (9, "Tháng Chín", "🍂")
OCTOBER = (10, "Tháng Mười", "🎃")
NOVEMBER = (11, "Tháng Mười Một", "🦃")
DECEMBER = (12, "Tháng Mười Hai", "🎄")
def __init__(self, number, vietnamese_name, emoji):
self.number = number
self.vietnamese_name = vietnamese_name
self.emoji = emoji
@classmethod
def from_number(cls, month_number):
"""Tạo Month từ số tháng"""
for month in cls:
if month.number == month_number:
return month
raise ValueError(f"Invalid month number: {month_number}")
def get_season(self):
"""Lấy mùa"""
if self.number in [12, 1, 2]:
return "Mùa đông ❄️"
elif self.number in [3, 4, 5]:
return "Mùa xuân 🌸"
elif self.number in [6, 7, 8]:
return "Mùa hè ☀️"
else:
return "Mùa thu 🍂"
# Demo Date Enums
print(f"\n📅 DEMO DATE ENUMS")
print("=" * 30)
# Hôm nay
today = datetime.now()
current_day = DayOfWeek.from_datetime(today)
current_month = Month.from_number(today.month)
print(f"🗓️ Hôm nay:")
print(f" Ngày: {current_day.emoji} {current_day.vietnamese_name}")
print(f" Tháng: {current_month.emoji} {current_month.vietnamese_name}")
print(f" Mùa: {current_month.get_season()}")
print(f" Weekend? {'Có' if current_day.is_weekend() else 'Không'}")
print(f" Ngày làm việc? {'Có' if current_day.is_workday() else 'Không'}")
# Lịch tuần
print(f"\n📆 LỊCH TUẦN:")
for day in DayOfWeek:
status = "🏖️ Nghỉ" if day.is_weekend() else "💼 Làm việc"
print(f" {day.emoji} {day.short_name}: {status}")
🏬 Enum cho Ứng Dụng Thực Tế
from enum import Enum, Flag, auto
from dataclasses import dataclass
from typing import List
class OrderStatus(Enum):
"""Enum trạng thái đơn hàng"""
PENDING = ("pending", "Chờ xác nhận", "⏳", "#FFA500")
CONFIRMED = ("confirmed", "Đã xác nhận", "✅", "#32CD32")
PREPARING = ("preparing", "Đang chuẩn bị", "👨🍳", "#1E90FF")
SHIPPING = ("shipping", "Đang giao hàng", "🚚", "#FF6347")
DELIVERED = ("delivered", "Đã giao", "📦", "#228B22")
CANCELLED = ("cancelled", "Đã hủy", "❌", "#DC143C")
REFUNDED = ("refunded", "Đã hoàn tiền", "💰", "#9932CC")
def __init__(self, code, vietnamese_name, emoji, color):
self.code = code
self.vietnamese_name = vietnamese_name
self.emoji = emoji
self.color = color
def can_cancel(self):
"""Kiểm tra có thể hủy đơn không"""
return self in [OrderStatus.PENDING, OrderStatus.CONFIRMED]
def can_refund(self):
"""Kiểm tra có thể hoàn tiền không"""
return self in [OrderStatus.DELIVERED, OrderStatus.CANCELLED]
def get_next_status(self):
"""Lấy trạng thái tiếp theo"""
transitions = {
OrderStatus.PENDING: OrderStatus.CONFIRMED,
OrderStatus.CONFIRMED: OrderStatus.PREPARING,
OrderStatus.PREPARING: OrderStatus.SHIPPING,
OrderStatus.SHIPPING: OrderStatus.DELIVERED
}
return transitions.get(self)
class Priority(Enum):
"""Enum mức độ ưu tiên"""
LOW = (1, "Thấp", "🟢")
MEDIUM = (2, "Trung bình", "🟡")
HIGH = (3, "Cao", "🟠")
URGENT = (4, "Khẩn cấp", "🔴")
CRITICAL = (5, "Cực kỳ khẩn cấp", "💀")
def __init__(self, level, vietnamese_name, emoji):
self.level = level
self.vietnamese_name = vietnamese_name
self.emoji = emoji
def __lt__(self, other):
"""So sánh priority"""
if isinstance(other, Priority):
return self.level < other.level
return NotImplemented
def __gt__(self, other):
"""So sánh priority"""
if isinstance(other, Priority):
return self.level > other.level
return NotImplemented
# Flag Enum - Cho permissions
class Permission(Flag):
"""Flag enum cho quyền hạn (có thể kết hợp)"""
READ = auto() # 1
WRITE = auto() # 2
EXECUTE = auto() # 4
DELETE = auto() # 8
ADMIN = auto() # 16
# Combinations
READ_WRITE = READ | WRITE
ALL_PERMISSIONS = READ | WRITE | EXECUTE | DELETE | ADMIN
@dataclass
class Order:
"""Class đơn hàng sử dụng Enum"""
id: int
customer_name: str
status: OrderStatus
priority: Priority
items: List[str]
def update_status(self, new_status: OrderStatus):
"""Cập nhật trạng thái đơn hàng"""
print(f"🔄 Cập nhật đơn hàng #{self.id}:")
print(f" Từ: {self.status.emoji} {self.status.vietnamese_name}")
print(f" Sang: {new_status.emoji} {new_status.vietnamese_name}")
self.status = new_status
def can_cancel(self):
"""Kiểm tra có thể hủy không"""
return self.status.can_cancel()
def get_status_display(self):
"""Hiển thị trạng thái đẹp"""
return f"{self.status.emoji} {self.status.vietnamese_name}"
def get_priority_display(self):
"""Hiển thị priority đẹp"""
return f"{self.priority.emoji} {self.priority.vietnamese_name}"
def __str__(self):
return (f"📋 Đơn hàng #{self.id} - {self.customer_name}\n"
f" Trạng thái: {self.get_status_display()}\n"
f" Ưu tiên: {self.get_priority_display()}\n"
f" Sản phẩm: {', '.join(self.items)}")
class OrderManager:
"""Quản lý đơn hàng với Enum"""
def __init__(self):
self.orders = []
def add_order(self, customer_name, items, priority=Priority.MEDIUM):
"""Thêm đơn hàng mới"""
order_id = len(self.orders) + 1
order = Order(
id=order_id,
customer_name=customer_name,
status=OrderStatus.PENDING,
priority=priority,
items=items
)
self.orders.append(order)
print(f"✅ Đã tạo đơn hàng #{order_id}")
return order
def get_orders_by_status(self, status: OrderStatus):
"""Lấy đơn hàng theo trạng thái"""
return [order for order in self.orders if order.status == status]
def get_orders_by_priority(self, min_priority: Priority):
"""Lấy đơn hàng theo mức ưu tiên tối thiểu"""
return [order for order in self.orders if order.priority >= min_priority]
def process_order(self, order_id):
"""Xử lý đơn hàng - chuyển sang trạng thái tiếp theo"""
if order_id <= len(self.orders):
order = self.orders[order_id - 1]
next_status = order.status.get_next_status()
if next_status:
order.update_status(next_status)
return True
else:
print(f"❌ Đơn hàng #{order_id} không thể chuyển trạng thái")
return False
else:
print(f"❌ Không tìm thấy đơn hàng #{order_id}")
return False
def get_status_report(self):
"""Báo cáo trạng thái đơn hàng"""
status_count = {}
priority_count = {}
for order in self.orders:
# Count by status
status = order.status
status_count[status] = status_count.get(status, 0) + 1
# Count by priority
priority = order.priority
priority_count[priority] = priority_count.get(priority, 0) + 1
return {
'total_orders': len(self.orders),
'by_status': status_count,
'by_priority': priority_count
}
# Demo Order Management System
print(f"\n🏬 DEMO ORDER MANAGEMENT SYSTEM")
print("=" * 50)
# Tạo order manager
manager = OrderManager()
# Thêm một số đơn hàng
orders_data = [
("Nguyễn Văn An", ["iPhone 15", "AirPods"], Priority.HIGH),
("Trần Thị Bình", ["Laptop Dell", "Mouse"], Priority.MEDIUM),
("Lê Văn Cường", ["Áo thun", "Quần jean"], Priority.LOW),
("Phạm Thị Dung", ["Máy ảnh Canon"], Priority.URGENT)
]
for customer, items, priority in orders_data:
manager.add_order(customer, items, priority)
print(f"\n📋 DANH SÁCH ĐỞN HÀNG:")
for order in manager.orders:
print(order)
print()
# Process một số đơn hàng
print("🔄 XỬ LÝ ĐỢN HÀNG:")
manager.process_order(1) # An: Pending -> Confirmed
manager.process_order(1) # An: Confirmed -> Preparing
manager.process_order(2) # Bình: Pending -> Confirmed
# Báo cáo trạng thái
print(f"\n📊 BÁO CÁO TRẠNG THÁI:")
report = manager.get_status_report()
print(f"Tổng đơn hàng: {report['total_orders']}")
print("Theo trạng thái:")
for status, count in report['by_status'].items():
print(f" {status.emoji} {status.vietnamese_name}: {count}")
print("Theo ưu tiên:")
for priority, count in report['by_priority'].items():
print(f" {priority.emoji} {priority.vietnamese_name}: {count}")
# Demo Flag Enum
print(f"\n🔐 DEMO PERMISSION FLAGS:")
user_permissions = Permission.READ | Permission.WRITE
admin_permissions = Permission.ALL_PERMISSIONS
print(f"User permissions: {user_permissions}")
print(f"Admin permissions: {admin_permissions}")
print(f"User có quyền READ? {Permission.READ in user_permissions}")
print(f"User có quyền DELETE? {Permission.DELETE in user_permissions}")
print(f"Admin có quyền DELETE? {Permission.DELETE in admin_permissions}")
🔧 String Enum và Functional API
from enum import Enum, IntEnum
# String Enum
class HttpStatus(Enum):
"""HTTP status codes như String Enum"""
OK = "200 OK"
NOT_FOUND = "404 Not Found"
SERVER_ERROR = "500 Internal Server Error"
BAD_REQUEST = "400 Bad Request"
UNAUTHORIZED = "401 Unauthorized"
FORBIDDEN = "403 Forbidden"
def get_code(self):
"""Lấy mã status"""
return int(self.value.split()[0])
def get_message(self):
"""Lấy message"""
return " ".join(self.value.split()[1:])
# Int Enum
class Size(IntEnum):
"""Size enum có thể so sánh như integer"""
XS = 1
S = 2
M = 3
L = 4
XL = 5
XXL = 6
def get_name(self):
size_names = {
1: "Extra Small",
2: "Small",
3: "Medium",
4: "Large",
5: "Extra Large",
6: "Double Extra Large"
}
return size_names[self.value]
# Functional API - Tạo Enum từ list
Color = Enum('Color', 'RED GREEN BLUE YELLOW')
Animal = Enum('Animal', ['CAT', 'DOG', 'BIRD', 'FISH'])
# Enum với giá trị tự động
class Direction(Enum):
"""Hướng di chuyển với auto()"""
NORTH = auto()
SOUTH = auto()
EAST = auto()
WEST = auto()
def opposite(self):
"""Lấy hướng ngược lại"""
opposites = {
Direction.NORTH: Direction.SOUTH,
Direction.SOUTH: Direction.NORTH,
Direction.EAST: Direction.WEST,
Direction.WEST: Direction.EAST
}
return opposites[self]
def turn_right(self):
"""Rẽ phải"""
turns = {
Direction.NORTH: Direction.EAST,
Direction.EAST: Direction.SOUTH,
Direction.SOUTH: Direction.WEST,
Direction.WEST: Direction.NORTH
}
return turns[self]
def turn_left(self):
"""Rẽ trái"""
return self.turn_right().turn_right().turn_right()
# Demo các loại Enum khác
print(f"\n🔧 DEMO ADVANCED ENUMS")
print("=" * 40)
# HTTP Status
print("🌐 HTTP Status:")
status = HttpStatus.NOT_FOUND
print(f" Status: {status.value}")
print(f" Code: {status.get_code()}")
print(f" Message: {status.get_message()}")
# Size comparison
print(f"\n👕 Size Comparison:")
my_size = Size.M
friend_size = Size.XL
print(f" My size: {my_size} ({my_size.get_name()})")
print(f" Friend size: {friend_size} ({friend_size.get_name()})")
print(f" Friend size > My size? {friend_size > my_size}")
print(f" Numeric values: {my_size.value} vs {friend_size.value}")
# Direction
print(f"\n🧭 Direction:")
current = Direction.NORTH
print(f" Current: {current.name}")
print(f" Opposite: {current.opposite().name}")
print(f" Turn right: {current.turn_right().name}")
print(f" Turn left: {current.turn_left().name}")
# Functional API
print(f"\n🎨 Functional API Colors:")
for color in Color:
print(f" {color.name}: {color.value}")
🏆 Best Practices và Tips
# ✅ Best Practices cho Enum
class Status(Enum):
"""Good enum practices"""
# 1. Sử dụng UPPER_CASE cho tên
ACTIVE = "active"
INACTIVE = "inactive"
PENDING = "pending"
# 2. Thêm method hữu ích
def is_active(self):
return self == Status.ACTIVE
# 3. Validation method
@classmethod
def from_string(cls, value):
"""Tạo enum từ string an toàn"""
for status in cls:
if status.value == value.lower():
return status
raise ValueError(f"Invalid status: {value}")
# ❌ Common Mistakes
class BadEnum(Enum):
# Đừng dùng camelCase
activeStatus = 1
# Đừng dùng giá trị trùng lặp (trừ khi dùng @unique)
ACTIVE = 1
ENABLED = 1 # This creates an alias
# ✅ Sử dụng @unique decorator
from enum import unique
@unique
class GoodEnum(Enum):
"""Enum với unique decorator"""
FIRST = 1
SECOND = 2
THIRD = 3
# FOURTH = 1 # Sẽ raise error nếu uncomment
print(f"\n✅ BEST PRACTICES DEMO")
print("=" * 30)
# Safe string conversion
try:
status = Status.from_string("ACTIVE")
print(f"✅ Status created: {status}")
print(f" Is active? {status.is_active()}")
except ValueError as e:
print(f"❌ Error: {e}")
# Enum comparison best practices
status1 = Status.ACTIVE
status2 = Status.ACTIVE
print(f"\n🔍 Comparison:")
print(f" status1 == status2: {status1 == status2}")
print(f" status1 is status2: {status1 is status2}")
print(f" isinstance(status1, Status): {isinstance(status1, Status)}")
# Don't compare with raw values
print(f"\n⚠️ Raw value comparison (avoid this):")
print(f" status1 == 'active': {status1 == 'active'}") # False!
print(f" status1.value == 'active': {status1.value == 'active'}") # True
🎯 Tóm Tắt Enum
Nhớ 5 điều này về Enum:
- Readability - Thay thế magic numbers/strings bằng tên có ý nghĩa
- Type Safety - Compiler/IDE có thể check type và suggest
- Immutable - Enum members không thể thay đổi sau khi tạo
- Comparable - Có thể so sánh equality, IntEnum có thể so sánh order
- Extensible - Có thể thêm methods và properties vào Enum
🌟 Khi Nào Dùng Enum:
- 🎮 Game States - Status, difficulty levels, character classes
- 🌐 API Response Codes - HTTP status, error codes
- 📅 Date/Time - Days of week, months, seasons
- 🏬 Business Logic - Order status, priority levels, user roles
- ⚙️ Configuration - Environment types, log levels
📋 Các Loại Enum:
| Loại | Mô Tả | Ví Dụ |
|---|---|---|
Enum | Base enum class | Color.RED |
IntEnum | Enum với integer values | Size.L > Size.M |
Flag | Bitwise operations | Permission.READ | WRITE |
auto() | Tự động gán giá trị | Status = auto() |
@unique | Đảm bảo giá trị unique | Không có alias |
Enum giúp code bạn rõ ràng, an toàn và dễ bảo trì hơn rất nhiều! 🏷️✨
💡 Tip: Enum là cách tuyệt vời để thay thế "magic numbers" và làm code self-documenting!
Behitek - Học lập trình Python một cách dễ hiểu nhất! 🚀