Chuyển tới nội dung chính

🔁 While: Lặp Khi Điều Kiện Đúng

Mục Tiêu Bài Học

Sau bài này, bạn sẽ:

  • ✅ Biết cách dùng while để lặp khi điều kiện đúng
  • ✅ Hiểu sự khác biệt giữa while và loop
  • ✅ Tránh infinite loops với điều kiện sai
  • ✅ Viết code ngắn gọn và dễ đọc hơn

🤔 Vấn Đề Với Loop + If​

Trong bài trước, chúng ta dùng loop với if và break:

fn main() {
    let mut dem = 0;

    loop {
        if dem >= 5 {
            break;  // Điều kiện dừng
        }

        println!("Đếm: {}", dem);
        dem += 1;
    }
}

Vấn đề: Dài dòng, phải nhớ break!

Giải pháp: Dùng while! 🎯

📝 While Cơ Bản​

while lặp khi điều kiện còn đúng - tự động dừng khi điều kiện sai.

Cú Pháp​

while điều_kiện {
    // Code lặp lại khi điều kiện đúng
}

Ví Dụ: Đếm Từ 0-4​

fn main() {
    let mut dem = 0;

    while dem < 5 {
        println!("Đếm: {}", dem);
        dem += 1;
    }

    println!("Xong!");
}

Kết quả:

Đếm: 0
Đếm: 1
Đếm: 2
Đếm: 3
Đếm: 4
Xong!

Giải thích:

  1. Kiểm tra dem < 5 → Đúng (0 < 5)
  2. Chạy code trong {}
  3. dem tăng lên 1
  4. Quay lại bước 1
  5. Khi dem = 5 → Điều kiện sai → Dừng
Ẩn Dụ

Hãy tưởng tượng while như kiểm tra đồ bảo hộ trước khi vào công trường:

  • While có đồ bảo hộ đầy đủ → Vào làm việc
  • While nhiệt độ < 40°C → Tiếp tục làm
  • While còn vật liệu → Tiếp tục xây

Khi điều kiện không còn đúng → Dừng lại! 🛡️

🆚 So Sánh: While vs Loop​

Loop + If + Break​

fn main() {
    let mut x = 0;

    loop {
        if x >= 3 {
            break;
        }
        println!("{}", x);
        x += 1;
    }
}

While (Ngắn Gọn Hơn)​

fn main() {
    let mut x = 0;

    while x < 3 {
        println!("{}", x);
        x += 1;
    }
}

Ưu điểm của While:

  • ✅ Ngắn gọn hơn
  • ✅ Điều kiện rõ ràng ngay từ đầu
  • ✅ Không cần nhớ break

🔢 Ví Dụ: Đếm Ngược​

fn main() {
    let mut rocket = 10;

    println!("🚀 Chuẩn bị phóng tên lửa!");

    while rocket > 0 {
        println!("{}...", rocket);
        rocket -= 1;
    }

    println!("🚀 Phóng!");
}

Kết quả:

🚀 Chuẩn bị phóng tên lửa!
10...
9...
8...
7...
6...
5...
4...
3...
2...
1...
🚀 Phóng!

📊 Ví Dụ: Tính Tổng​

fn main() {
    let mut tong = 0;
    let mut so = 1;

    while so <= 10 {
        tong += so;
        so += 1;
    }

    println!("Tổng từ 1-10: {}", tong);
}

Kết quả:

Tổng từ 1-10: 55

Giải thích: 1 + 2 + 3 + ... + 10 = 55

🎮 Ví Dụ Thực Tế: Kiểm Tra Password​

use std::io;

fn main() {
    let password_dung = "rust2024";
    let mut so_lan_thu = 0;
    let max_lan_thu = 3;

    println!("🔐 Nhập mật khẩu:");

    while so_lan_thu < max_lan_thu {
        let mut input = String::new();
        io::stdin()
            .read_line(&mut input)
            .expect("Lỗi đọc input");

        let password = input.trim();

        if password == password_dung {
            println!("✅ Đăng nhập thành công!");
            break;  // ✅ Có thể dùng break trong while
        } else {
            so_lan_thu += 1;
            let con_lai = max_lan_thu - so_lan_thu;

            if con_lai > 0 {
                println!("❌ Sai mật khẩu! Còn {} lần thử.", con_lai);
            }
        }
    }

    if so_lan_thu >= max_lan_thu {
        println!("🚫 Đã hết lượt thử! Tài khoản bị khóa.");
    }
}

Ví dụ chạy:

🔐 Nhập mật khẩu:
123456
❌ Sai mật khẩu! Còn 2 lần thử.
password
❌ Sai mật khẩu! Còn 1 lần thử.
rust2024
✅ Đăng nhập thành công!

🔍 Ví Dụ: Tìm Kiếm Trong Mảng​

fn main() {
    let danh_sach = [10, 25, 30, 42, 55];
    let tim_kiem = 30;

    let mut i = 0;
    let mut tim_thay = false;

    while i < danh_sach.len() {
        if danh_sach[i] == tim_kiem {
            println!("✅ Tìm thấy {} ở vị trí {}", tim_kiem, i);
            tim_thay = true;
            break;
        }
        i += 1;
    }

    if !tim_thay {
        println!("❌ Không tìm thấy {}", tim_kiem);
    }
}

Kết quả:

✅ Tìm thấy 30 ở vị trí 2

⚠️ While True: Vòng Lặp Vô Hạn​

while true giống như loop - lặp mãi mãi!

Ví Dụ​

fn main() {
    let mut dem = 0;

    while true {  // ⚠️ Giống loop
        println!("Lần {}", dem);
        dem += 1;

        if dem >= 5 {
            break;
        }
    }
}
Nên Dùng Gì?
  • loop → Rõ ràng hơn, ý định lặp vô hạn
  • while true → Có thể gây nhầm lẫn
// ✅ Tốt hơn - Rõ ràng là infinite loop
loop {
    // ...
    if dieu_kien {
        break;
    }
}

// ❌ Kém hơn - Trông như có điều kiện nhưng lại true
while true {
    // ...
}

🔄 While Với Continue​

continue cũng hoạt động trong while:

fn main() {
    let mut so = 0;

    while so < 10 {
        so += 1;

        if so % 2 == 0 {
            continue;  // ⏭️ Bỏ qua số chẵn
        }

        println!("{} là số lẻ", so);
    }
}

Kết quả:

1 là số lẻ
3 là số lẻ
5 là số lẻ
7 là số lẻ
9 là số lẻ

Lưu ý: Đảm bảo biến đếm tăng trước continue!

// ❌ Lỗi - Infinite loop!
let mut x = 0;
while x < 5 {
    if x == 2 {
        continue;  // Bỏ qua x += 1 → x mãi = 2!
    }
    x += 1;
}

// ✅ Đúng
let mut x = 0;
while x < 5 {
    x += 1;  // ✅ Tăng trước
    if x == 2 {
        continue;
    }
    println!("{}", x);
}

🧮 Ví Dụ: Số Nguyên Tố​

fn main() {
    let so = 29;
    let mut i = 2;
    let mut la_nguyen_to = true;

    while i <= so / 2 {
        if so % i == 0 {
            la_nguyen_to = false;
            break;
        }
        i += 1;
    }

    if la_nguyen_to && so > 1 {
        println!("{} là số nguyên tố", so);
    } else {
        println!("{} không phải số nguyên tố", so);
    }
}

Kết quả:

29 là số nguyên tố

⚠️ Lỗi Thường Gặp​

1. Điều Kiện Luôn Đúng - Infinite Loop​

// ❌ Lỗi - x không bao giờ thay đổi!
let mut x = 0;
while x >= 0 {  // Luôn đúng với số không âm
    println!("{}", x);
    // Quên tăng x!
}

Sửa:

let mut x = 0;
while x < 5 {  // ✅ Điều kiện có thể sai
    println!("{}", x);
    x += 1;  // ✅ Thay đổi biến
}

2. Điều Kiện Không Bao Giờ Đúng​

// ❌ Không chạy lần nào
let mut x = 10;
while x < 5 {  // Sai ngay từ đầu
    println!("{}", x);
    x -= 1;
}

3. Thay Đổi Biến Sai Hướng​

// ❌ Lỗi - x tăng mãi, không bao giờ < 5
let mut x = 10;
while x < 5 {
    println!("{}", x);
    x += 1;  // ❌ Càng xa 5!
}

// ✅ Đúng
let mut x = 10;
while x > 5 {  // Đổi điều kiện
    println!("{}", x);
    x -= 1;  // ✅ Giảm về 5
}

4. Quên Cập Nhật Biến Trong Continue​

// ❌ Lỗi - Infinite loop
let mut i = 0;
while i < 10 {
    if i == 5 {
        continue;  // ❌ i không tăng!
    }
    println!("{}", i);
    i += 1;
}

// ✅ Đúng
let mut i = 0;
while i < 10 {
    i += 1;  // ✅ Tăng trước
    if i == 5 {
        continue;
    }
    println!("{}", i);
}

💪 Bài Tập Thực Hành​

Bài 1: Tính Giai Thừa​

Viết chương trình tính giai thừa của 5 (5! = 5 × 4 × 3 × 2 × 1)

fn main() {
    let n = 5;
    let mut ket_qua = 1;

    // Viết code của bạn ở đây
}
💡 Xem Đáp Án
fn main() {
    let n = 5;
    let mut ket_qua = 1;
    let mut i = 1;

    while i <= n {
        ket_qua *= i;
        i += 1;
    }

    println!("{}! = {}", n, ket_qua);
}

Kết quả:

5! = 120

Giải thích: 5! = 5 × 4 × 3 × 2 × 1 = 120

Bài 2: In Bảng Cửu Chương​

Viết chương trình in bảng cửu chương của số 7.

fn main() {
    let so = 7;

    // Viết code của bạn ở đây
}
💡 Xem Đáp Án
fn main() {
    let so = 7;
    let mut i = 1;

    println!("📊 Bảng cửu chương {}", so);

    while i <= 10 {
        println!("{} × {} = {}", so, i, so * i);
        i += 1;
    }
}

Kết quả:

📊 Bảng cửu chương 7
7 × 1 = 7
7 × 2 = 14
7 × 3 = 21
7 × 4 = 28
7 × 5 = 35
7 × 6 = 42
7 × 7 = 49
7 × 8 = 56
7 × 9 = 63
7 × 10 = 70

Bài 3: Đảo Ngược Số​

Viết chương trình đảo ngược một số (123 → 321)

fn main() {
    let mut so = 12345;
    let mut dao_nguoc = 0;

    // Viết code của bạn ở đây
}
💡 Xem Đáp Án
fn main() {
    let mut so = 12345;
    let mut dao_nguoc = 0;

    while so > 0 {
        let chu_so = so % 10;        // Lấy chữ số cuối
        dao_nguoc = dao_nguoc * 10 + chu_so;  // Thêm vào số đảo ngược
        so /= 10;                    // Bỏ chữ số cuối
    }

    println!("Số đảo ngược: {}", dao_nguoc);
}

Kết quả:

Số đảo ngược: 54321

Giải thích:

  • Lần 1: 12345 → chu_so = 5, dao_nguoc = 5, so = 1234
  • Lần 2: 1234 → chu_so = 4, dao_nguoc = 54, so = 123
  • Lần 3: 123 → chu_so = 3, dao_nguoc = 543, so = 12
  • Lần 4: 12 → chu_so = 2, dao_nguoc = 5432, so = 1
  • Lần 5: 1 → chu_so = 1, dao_nguoc = 54321, so = 0

📝 Tóm Tắt​

Khái NiệmCú PhápMục Đích
whilewhile điều_kiện { }Lặp khi điều kiện đúng
while truewhile true { }Giống loop (vô hạn)
breakbreak;Thoát while
continuecontinue;Bỏ qua lần lặp hiện tại

Điểm Quan Trọng:

  • ✅ While lặp khi điều kiện còn đúng
  • ✅ Tự động dừng khi điều kiện sai
  • ✅ Ngắn gọn hơn loop + if + break
  • ✅ Cẩn thận với infinite loops (điều kiện luôn đúng)

🎯 Khi Nào Dùng While vs Loop?​

Dùng while khi:​

  • ✅ Có điều kiện rõ ràng để lặp
  • ✅ Điều kiện đơn giản, dễ kiểm tra
  • ✅ Muốn code ngắn gọn, dễ đọc

Ví dụ:

while dem < 10 {  // ✅ Điều kiện rõ ràng
    dem += 1;
}

Dùng loop khi:​

  • ✅ Lặp vô hạn (chờ sự kiện)
  • ✅ Điều kiện phức tạp, nhiều chỗ break
  • ✅ Cần trả về giá trị từ loop

Ví dụ:

loop {  // ✅ Rõ ràng là vô hạn
    let input = read_input();
    if input.is_valid() {
        break input;  // Trả về giá trị
    }
}

🎯 Bước Tiếp Theo​

Bạn đã biết while rồi! Nhưng nếu muốn lặp qua một dãy số hoặc mảng, có cách tối ưu hơn.

Bài tiếp theo, chúng ta sẽ học for - công cụ lặp mạnh mẽ nhất của Rust! 🔥

➡️ Tiếp theo: For: Lặp Qua Dãy Số và Mảng

Loading comments...